نکات اولیه و اساسی در نگهداری و مراقبت از اسب
اسب ها حیواناتی بزرگ و قوی هستند. آنها همراهان سرسخت و سرگرم کننده ای هستند که بدون توجه منظم به این حیوانات نمی توان آنها را حفظ کرد. این حیوانات نیاز به مراقبت و نگهداری مداوم دارند. همچنین اسب ها حیواناتی بسیار اجتماعی هستند و نیاز به توجه شما، فعالیت هایی با شما و فعالیت هایی دارند که آنها را شاداب نگه دارد و از خستگی و افسردگی آنها جلوگیری کند.
سرگرم و فعال نگه داشتن اسب ها مستلزم زمان و هزینه کافی است. شما موظف هستید برای شستن و نظافت حیوان و سایر نیازها سرپناه، محل تربیت و محل مناسبی تهیه کنید.
مراقبت اولیه و پایه از اسب شامل فراهم نمودن خوراک و آب روزانه حیوان، ورزش روزانه و مراقبتهای منظم دامپزشکی ازجمله واکسیناسیون میباشد؛ ولی مراقبتهای اختصاصی سلامتی حیوان را تضمین میکند و باعث میشود شما با اسب خود رابطه خوب و سرگرم کنندهای به عنوان حیوان خانگی، سرگرمی و یا برای نمایش داشته باشید.
محل مورد نیاز برای نگهداری اسب
اسبها به نوعی از سرپناه نیاز دارند که بتواند آنها را از عوامل طبیعی در امان نگه دارد. در تابستان نیاز به سایه و در زمستان نیاز به محافظت در برابر سرما و باد دارند. این پناه گاهها بسته به شرایط آب و هوایی میتواند اصطبل، غرفه اسب، درختان و یا یک سایهبان ساده باشد. اگر در جایگاهها و غرفههای کوچک (کوچکتر از ۱۲*۱۲ نباشد) نگهداری میشوند باید روزانه برای فعالیت به چراگاه برده شوند.
حصارها باید سالم باشند. از اینکه بخواهید از سیم خاردار استفاده کنید جدا خودداری کنید چراکه ممکن اسب در اثر برخورد زخمی شود. چراگاه و اصطبل باید عاری از گیاهان سمی باشد و بهصورت دورههای ماهانه باید از عدم وجود این گیاهان مطمئن شد. درهای محوطه نگهداری باید امن باشد و بهتر است از قفل هم استفاده شود چرا که برخی از اسبها یاد میگیرند که چطور درها را باز کنند.
اگر زمین نگهداری اسب شنی و با خاکی است باید از خورجین و یا در تشتهای بزرگ غذا بخورند تا احتمال خوردن سنگ که باعث دل درد شنی (sand colic) میشود و انتقال آلودگی را کاهش داد.
تغذیه صحیح اسب
اسبها باید همیشه آب آشامیدنی تمیز، سنگ نمک و لیسه های معدنی برایشان فراهم باشد. اسب حیوان گیاه خوار است و دوست دارند که تمام روز غذا بخورند، ولی بهتر است دفعات تغذیه حیوان کم شود. عمدتاً دو بار در روز تغذیه میشوند؛ صبح و عصر
جز اصلی غذای اسب علوفه خشک و یا یونجه میباشد. اگر اسب بر روی چراگاه تغذیه میکند تا زمانی که مرتع سبز باشد نیازی به یونجه نخواهند داشت. میزان و نوع علوفه خشک مصرفی بستگی به اندازه اسب و میزان فعالیت بدنی حیوان دارد. بهتر از فروشندهها و دامپزشکان مجرب سؤال کنید که چه نوع یونجهای برای اسب شما مناسب است.
مراقب باشید که بیش از حد علوفه خشک با پروتئین بالا در اختیار اسب قرار ندهید، چراکه اگر حیوان شما پروتئین زیادی دریافت کند و فعالیت بدنی کافی هم نداشته باشد منجر به مشکلات سم خواهد شد. بهتر است از مخلوط انواع مختلفی از علوفهها را برای رسیدن به یک جیره متعادل و بالانس استفاده کنیم؛ مثل ترکیب یونجه تازه و یونجه آلفا .
در هنگام استفاده از دانهها باید بسیار مراقب باشید، چراکه مصرف زیاد دانهها و میزان پایین فعالیت بدنی حیوان بیماریهای مربوط به سم ازجمله التهاب سم (laminitis) را دنبال خواهد داشت.
از جوی دوسر و خوراکهای شیرین استفاده نکنید؛ به این دلیل که این مواد انرژی بالایی دارند و حرارت بدن حیوان را افزایش میدهند و باعث افزایش تحریک پذیری حیوان میشوند. مکملهای آماده مصرف موجود در بازار میتواند در تغذیه حیوان کمک کننده باشد ولی بااینوجود قبل از هر اقدامی با دامپزشک خود در مورد میزان فعالیت فعالیت و میزان مواد دانه موردنیاز حیوان مشورت کنید. اگر میخواهید اسبتان وزن گیری کند میتوانید از روغن ذرت استفاده کنید. مکملهای دیگری نیز در بازار برای سلامت پوشش، مفاصل، و سم این حیوان وجود دارد. از تغذیه حیوان بلافاصله بعد از فعالیت بدنی جدا خودداری کنید؛ چرا که باعث بروز مشکلات و ناراحتیهای گوارشی میشود.
نظافت و پیرایش اسب
اسب باید بهطور منظم و مرتب نظافت شود تا پوشش بدنش در وضعیت خوبی باشد. با نظافت حیوان میتوانید از وجود زخم، کنهها و سلامت عمومی حیوان نیز آگاه شوید. سم حیوان نیز باید بهطور مرتب بررسی شود تا از عدم وجود سنگریزه در شیارهای کف سم مطمئن شد.
اگر کف سم اسب سفید و در بعضی نقاط خمیری به نظر برسد، احتمالاً اسب شما دچار بیماری قارچی در ناحیه سم شده است. ایستادن در گلولای معمولاً منجر به چنین وضعیتی میشود. بیماری قارچی سم معمولاً با جابجایی حیوان بهجاهای خشک از بین میرود ولی گاهی نیاز به دورهای از درمان ضد قارچی میباشد.
ویژگیهای رفتاری اسب
اسبها بهصورت گلهای زندگی میکنند. اگر تعداد زیاد اسب کنار هم نگهداشته شوند، بین خودشان سلسله مراتب تعیین میکنند و رهبر گروهشان عمدتاً یک مادیون خواهد بود. طبیعی است که گاهی اسبها یکدیگر را گاز بگیرند و یا لگد بزنند، ولی اگر اسبی بیش از اندازه به دیگر اسبها حمله میکند، باید از بقیه اسبها جدا نگهداشته شود. اسبها در مرتع به صورت گروهی حرکت میکنند. آنها بهنوبت دراز میکشند و یکی از اسبها در کنار او ایستاده و مراقبت میکند.
اگر اسبها در چراگاه تغذیه میکنند، باید همه آنها بدون هیچ مشکلی قادر به تغذیه باشند. اگر شما با علوفه خشک حیوان را تغذیه میکنید بهتر است آن را پخش کنید و یا تعداد زیادی آخور در جایگاهها تعبیه کنید تا علوفه در اختیار تمامی اسبها بهطور مساوی قرار گیرد. همچنین شما میتوانید در زمان تغذیه، حیوان را به اصطبل برگردانید که این کار برای اسبهایی که از دانهها تغذیه میکنند و اسبهای مسنی که میخواهید زیر نظر داشته باشید مناسب است.
اسبها دوست ندارند از گله جدا باشند و بنابراین وقتی میخواهند مرتع را ترک میکنند و یا با شما به سوارکاری بروند بیمیلی نشان میدهند. این بی میلی برای برگشت به جایگاهها برای سوارکاران بسیار آزاردهنده است چراکه اسب به جلو و عقب میرود. اسبهایی که سوارکار بر روی آنها است بیشتر تمایل به برگشت به اصطبل دارند. بعد ازمدتی باید سوار شدن بر اسب را کم کرد تا اسبها به ترک کردن دیگر اسبها عادت کند و یاد بگیرد که سروصدا کردن هیچ تأثیری بر برگشت او به اصطبل نخواهد داشت.
پس از برنامه تولید انجمن سلطنتی اسب ایران با وارد کردن تعدادی سیلمی آخال تکه از روسیه و تلفیق با مادیانهای یموت نسل جدیدی از اسب ترکمن در ایران تولید شد که در سالهای بعد برای کاربردهای پرش و کورس مورد استفاده قرار گرفت.
مزایا و ایرادات واردات اسب آخال تکه از روسیه
مزیت این واردات و تلفیق با باقیمانده مادیانهای یموت باعث افزایش جمعیت اسب ترکمن ایران و جلوگیری از انقراض کامل این نژاد در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی بود چون با واردات اسبهای تربرد به ایران در دهه قبل و ورودشان به ترکمن صحرا و تولید اسبهای دوخون جهت کورس عملا اسب ترکمن به انقراض کامل نزدیک شد.
ایرادات این واردات از دو منظر مورد بررسی هست . یک اینکه کیفیت اسبهای آخال تکه وارد شده به ایران و اجدادشان مورد بررسی ژنتیکی قرار نگرفته بوده و پس از صرف هزینه و زمان تولید از این اسبها نسلهای بعدی با ایرادات اناتومی فراوان تولید شدند که این ایرادات تا نسلهای بعدی پس از چند نسل تولید و اصلاح نژاد مشاهده میشوند.و خارج کردن این ایرادات اناتومی نیاز به تجربه کافی در تولید و حذف استفاده از مولدهای مشکل دار و عدم همخونی در نسلهای بعد است.
ایراد بعدی به این تلفیق از بین رفتن اسبهای یموت در طول این سالیان و کاهش تعداد به کمتر از پنج درصد کل جمعیت اسب ترکمن ایران شد. این در حالیست که در گذشته یموتها در ورزش پرش موفقیتهای زیادی داشتند و همچنین موفقترین تلفیقات در نسلهای بعدی از مادر های یموت قوی بوده و چه بسا اگر بصورت یموت خالص ادامه پیدا میکردند و در تولید نکات مهم اناتومی رعایت میشد امروزه اسبهای موفقی در ورزش پرش اسب ترکمن داشتیم.
سیلمی های آخال تکه وارداتی به ایران
اسبهای وارد شده به ایران از روسیه شامل : توسن . اربنت . آرش . قزل یولدوز و یک سیلمی آخال تکه بنام دورقوش که توسط جناب سرهنگ نشاطی به ایران اورده شد.
اسبهای آخال تکه وارد شده از ترکمنستان
در دهه 1990 تعدادی اسب آخال تکه به رئیس جمهور ترکمنستان هدیه داده شد. یک اسب آخال تکه به نام قیصر نیز با سیرکی که تولیداتی داشت وارد ایران شد.
در سالهای بعد نسل این سیلامیها با مادیانهای یموت تولیداتی داشتند و در ورزشهای مختلف سوارکاری مورد استفاده قرار میگرفتند که پتانسیل عملی و تولیدی آنها مشخص شده و بر اساس کاربرد برای تولیدات نسل بعدی استفاده میشوند. و همچنین با تکرار تولید سیلامی که خون از نسل مادر دارد، مقدار یاموث افزایش یافته و انواع آن از نظر ظرافت با اسب های آخال تکه روسی بسیار فاصله دارد. و نتایج مسابقات گاهی اوقات بسیار قابل تامل است. در حالی که داوران شایستگی بیشتری به تیپهای زیبا میدهند و اسبهایی که در مسابقات زیبایی برنده میشوند به سمت شیکتر شدن و ناکارآمد شدن در ورزش میروند و این نوع انتخاب بر سر راه تولیدکنندگان قرار گرفته است. اما بازار اسب بر اساس ورزش و استفاده است. این موضوع باعث شکست محصولات زیبایی در ورزش شده و این اسب ها توسط مربیان حرفه ای ورزش استفاده نمی شود و سهمی از بازار ندارند.
سیلمی آخال تکه بنام دلدل کره تریاقوش نیز در ارتش مورد استفاده بود و از نتاج آن توسط خانم لوییز فیروز نسل بعدی با اختلاط نتاج سیلمی آخال تکه اربنت ایجاد شد که تعداد بسیاری از این نسل توسط سیلمی های آخال تکه ارشک , سیلمی آخال تکه طاقان , سیلمی آخال تکه طلاقوش , سیلمی آخال تکه دلدل۲ ادامه پیدا کرد.